TÜRKÜNÜN SÖZLERİ

YURT YERÄ°'NÄ°N YÃœZLERÄ°
AL-KIRAT'IN Ä°ZLERÄ°
NÄ°C'ADAMLAR GANDIRI
GIZILAC'IN GIZLARI
(GIZIL-AÄžAC'IN GIZLARI)

ÇATAL DEPE AYIKLI
OÄžLAN GARA BIYIKLI
ÇOK VARMAYIN ÜSTÜNE
DAHA YENÄ° YAVIKLI

ÇATAL DEPE'DEN GEÇER
OĞLAN EKİNNER BİÇER
GIZILAC'IN GIZLARI
(GIZIL-AÄžAC'IN GIZLARI)
AVUÇ İÇİNDEN GAÇAR

EVDEN (DAMDAN) TOPRAK DÖKÜLÜR
YARÄ°M (OSMAN) BELÄ°N BÃœKÃœLÃœR
GÖZEL GIZIN (CEMİLE'NİN) YELEĞİ (FİSTANI)
MAKÄ°NEDE DÄ°KÄ°LÄ°R


YURT YERÄ° : Hayatın sürdürülmesi maksadıyla kalıcı veya geçici olarak yurt kurulan her bir özel yer. (Ayrıca göçer veya yarı-göçer, yani "Yörüklük" hayatının mevsimsel evrelere göre sürdürüldüğü yerler için de kullanılır. Has-Eli'nde bu tarz yerlere, genelleme de yapılarak "yaylak, güzlek" ve "kışlak" denir. Artık günümüzde çeÅŸitli sebeplerle bölge halkı, Yörüklük yaÅŸantısını sonlandırma noktasına ulaÅŸmış olsa da çok eski zamanlardan bu yana yerleÅŸiklik kültürü ile yaylacılık kültürünü birlikte harmanlayarak sürdüre gelmiÅŸtir. Keza Haslılar'ın yaylaları, asıl ve ana yerleÅŸim yerleri olan köyleri ile sadece birkaç saatlik veya en fazla yarım günlük mesafelerdedir. Bu olgu, halkın yerleÅŸik kültürden hiç kopmamasına da zemin hazırlamıştır. Dolayısıyla Haslılar'ın geçimini yalnızca hayvancılık oluÅŸturmamıştır ve oluÅŸturmaz da ... Memuriyetlik, kamu işçiliği, özel sektör işçiliği, esnafllık vesair iÅŸlerde çalışanların dışında kalan halk kesimi neredeyse, kazançlarının en büyük kısmını tarım, orman işçiliği, meyve ile sebze yetiÅŸtiriciliği, arıcılık vb. gibi alanlardan sağlamıştır ve halen de sağlamaktadır.)
YURT YERİ'NİN YÜZLERİ : Yurt olarak tutulan veya konulan -ki, buralara "konalga" da denir- yerin üstleri/(üzerleri)
anlamında kullanılmış bir ifadedir.
NİC'ADAMLAR : Nice adamları
GANDIRI : Kandırır ("Der'menimin Bendi" adlı türkünün "Yerel İfadeler" başlığı altında yer alan "dillendiri" kelimesi için yapılan açıklama kısmında durum, ayrıntılı bir biçimde izah edilmiştir.)
GIZILAC'IN : Kızıl-Ağaç'ın (Has-Eli'nin tam merkezinde yer alan küçük bir köydür. Bu köyün kurucuları, eserin asıl kaynak kişisi olan Fatma Aydın'ın eşi Osman Ali ile Osman Ali'nin amcası Bayram'dır. Ailenin aşireti, çoğunlukla 3 köyde yaşamaktadır.)
ÇATAL DEPE : Kızıl-Ağaç'ta özel bir yerin adıdır. ("İkiz Tepe" anlamındadır.)
EKİNNER : Ekinler ("Çattılar Gazan Daşını" adlı türkünün "Yerel İfadeler" başlığı altında yer alan "yakannar" kelimesi için sunulan bilgiler bu kelime için de geçerlidir.)

AVUÇ İÇİNDEN GAÇAR : (Mısrada) Kızların, aileleri tarafından, adeta avuçlarının içerisinde saklanarak korunup kollansalar bile; şayet sevdiklerine verilmez iseler, (hiç kimseyi dinlemeden) "kaçarak evlenmeyi tercih ettiklerine" vurgu yapılmak isteniyor. "Avuç" kelimesi, eski kuşak Has-Eli halkınca aslen "avıç" şeklinde telaffuz edilir.
AYIKLI : Ayıklanmış, temizlenmiş yer. (Özellikle ormanı, çalısı ve çırpısı kesilmiş ve ne amaçla yararlanılacak ise bu amaca hizmet edecek hale getirilmiş yerler için kullanılır.)
YAVIKLI : Yavuklu
DAM : (Türküde) Üzerleri toprakla örtülü olan evlerin çatı bölümleri kastediliyor. Toprak çatılı evlerin, özellikle toprak kısımları (daha çok kış mevsimlerinde) sürekli bakım ve (gerekli ise) onarım ister. Bu tarz ağır görevleri (başta aile reisi olmak üzere) genelde ailenin erkekleri yerine getirir.
MAKİNE : Zamanında, bir çeşit "statü" göstergelerinden birisi de sayılabilen ve amacına uygun işleri, son derece kolaylaştıran, teknoloji ürünlerinden birisi olan dikiş makinası.
OSMAN : (Türküde) Kaynak kişilerden ve türküyü aktaranlardan Cemile (Aydın) Göde'nin eşi Osman Göde kastediliyor.
E(Y)YA/EYYA/E(ĞE)MME(ĞE)YYA : Bölgede, sadece türkülerde yer alan bu tarz ifadelerin özel bir anlamı yoktur. Aynı ya da benzer seslenişler Aykırı Havaları ile Boğaz Havaları'nda da kullanılır.

AÇIKLAMA :

1- Düz/Düz Hava/Düz Oyun Havası : "Der'menimin Bendine" adlı türkünün "Açıklama" kısmı ile "Aykırı Havaları" şeklinde "çoğul" bir adlandırma ile sunulan ezgi demetinin "Aykırı Havası" başlığı altında aktarılan bilgiler içerisinde "Düz Hava" tabirine de kısaca değinilmiştir. (Bilgi için bu kısma bakınız.)

2- "Yurt-Yeri" ifadesi bazen; asıl kaynak kişinin ailesinin mülkleri içerisinde yer alan ve boz renkli toprağı ile anılan; epeyce büyük bir araziye atfen, "Boz-Tarla" olarak da söyleniyor. Türkünün üreticisi Fatma Aydın'ın eski evi; çiftçilik ve otlakiye maksadıyla kullanılan bu arazinin hemen yan tarafında, büyükçe bir bağın içerisinde idi. (Ayrıca mezarı da bu arazinin bir köşesindeki aile kabristanında bulunur.)

3- 4. söz sonradan, ikinci kuşak kaynak kişiler sıfatıyla eseri aktaranlarca, "espiri" maksatlı olarak eklenmiştir. (İsimlerine yer verilen Cemile ile eşi Osman, son derece nüktedan bir yaradılışa sahip idiler.) Ayrıca bu 4'lükte, bölgeye özgü, "toprak çatılı evler" kastediliyor. Bu tarz karakteristik evlerden bölgede, günümüze kadar sağlam veya yarı sağlam ulaşabilen ve bazıları da hala kullanılmakta olan son bir kaç ev kalmıştır.

4- Nota, "icraya dair ses kaydının aslına bağlı kalınması" ilkesi gereği, "prozodi gözetilmeden" yazılmıştır. Dolayısıyla türkü, hem söz hem de tavır ve üslup bakımlarından, doğru bir biçimde ele alınıp icra edilmelidir. (Veysel Aydın)